Twórcy Studenckiego Komitetu Solidarności nagrodzeni przez prezydenta Wrocławia

12 grudnia 2022 roku prezydent Wrocławia Jacek Sutryk wręczył odznaki "Wrocław z wdzięcznością – Wratislawia Grato Animo". Prezydent wspólnie z prof. Bohdanem Aniszczykiem odznaczył 40 osób, które ponad 40 lat temu brały czynny udział w tworzeniu i pracy Studenckiego Komitetu Solidarności.

Studencki Komitet Solidarności

14 grudnia 1977 roku we Wrocławia założono Studencki Komitet Solidarności. Jak tłumaczył w czasie wykładu okolicznościowego dr Łukasz Kamiński dyrektor wrocławskiego Ossolineum: 

- Powstanie Studenckich Komitetów Solidarności, współpracujących z KOR, było elementem protestu wobec represji wprowadzonych przez władze komunistyczne. Był to niezależny ruch studencki, powołany po tragicznej śmierci krakowskiego studenta Uniwersytetu Jagiellońskiego – Stanisława Pyjasa. We Wrocławiu deklaracje o powstaniu SKS sygnowano 13 grudnia 1977 roku. Pod dokumentem podpisali się: Marek Adamkiewicz, Jerzy Filak, Jarosław Klimek, Marek Rospond, Stanisław Siekanowicz, Juliusz Szymczak i Marek Zybura.

Najsilniejszym punktem studenckiego oporu okazała się uniwersytecka filologia. To stąd wywodzili się czołowi studenci, którzy uczestniczyli w pracy wrocławskiego SKS-u. 

- Ja byłam rzecznikiem i bibliotekarzem SKSu. Rzecznik odpowiadał za przygotowywanie informacji, rzetelnych informacji, o tym, co dzieje i w strukturach opozycyjnych i na świecie, a bibliotekarz wypożyczał książki z drugiego obiegu, zakazane przez cenzurę. To był pełen euforii zryw młodych ludzi, przyznam, że nie myśleliśmy, czy nas "wsadzą". To było poza nami. Było w nas poczucie robienia... nawet nie czegoś ważnego, ale czegoś uczciwego. Czystego w swej formie - opowiadała uhonorowana złota odznaką Renata Otolińska, później jedna z czołowych wrocławskich polonistek.  

Wśród postulatów wrocławskiego SKS było między innymi ograniczanie uniwersyteckiej cenzury w dostępie do książek oraz pełna swoboda badań naukowych. W ramach swojej działalności członkowie SKS prowadzili bibliotekę i kolportaż pierwszych niezależnych wydawnictw, a także wydawali poza cenzurą biuletyny ("Podaj Dalej", "Akademickie Pismo Informacyjne").

- Jasne, że była w nas euforia, ale też nikt z nas nie sądził, że ten system się skończy za naszego życia. To dziś są wśród nas ludzie, mówiący, że czuli i wiedzieli iż koniec jest bliski. Bzdura. Tak wtedy nie było - ale była w nas potrzeba wolności. Motywy mieliśmy bardzo różne, tak jak Wrocław był zawsze bardzo różnorodny i pluralistyczny. Byli wśród nas zwolennicy wolności rozumianej po hippisowsku - nazwijmy ich miłośnikami ziół ze zboczy Hindukuszu... byli patrioci, dla których słowem-kluczem była Polska, rozumiana nawet nacjonalistycznie. Fanów wolnego rynku, kapitalizmu w polskim wydaniu - takich utopistów prawie nie było... a proszę zobaczyć gdzie udało nam się dotrzeć - emocjonował się także nagrodzony złotą odznaką wtedy student fizyki Aleksander Gleichgewicht. 

Działacze SKS byli poddawani represjom (aresztowania, relegowanie ze studiów, pozbawianie stypendiów i miejsc w akademikach) oraz inwigilacji przez komunistyczną Służbę Bezpieczeństwa. Wśród naukowców, którzy stawali w ich obronie byli wybitni profesorowie: Mirosława Chamcówna, Roman Duda, Bolesław Gleichgewicht, Stanisław Hartmann, Czesław Hernas, Tadeusz Zipser czy Mieczysław Zlat. Bezpośrednim przyczynkiem do utworzenia SKSu było zabójstwo studenta krajowskiego Stanisława Pyjasa

- Ta historia była znana. Słynna msza we wrocławskiej katedrze w intencji Pyjasa pokazała nam wszystkim jak jest nas wielu, że stanowimy siłę, że się nie znamy, ale mamy te same wartości, poglądy i tę samą wściekłość na system - opisywał Gleichgewicht. 

Studencki Komitet Solidarności formalnie zakończył swoją działalność po 16 miesiącach legalnej działalności związkowej w momencie powstania „Solidarności", choć jak wskazywał prezydent Wrocławia Jacek Sutryk dla wielu z ówczesnych młodych opozycjonistów to był początek ich wieloletniej pracy dla Wrocławia. 

- Właściwie wszyscy, dziś uhonorowani bohaterowie, wtedy wzięli sprawy Wrocławia a może szerzej Polski w swoje ręce. I potem w kolejnych latach i dekadach los naszego miasta nie był im obojętny. Procowali dla Wrocławia, służyli Wrocławiowi, spierali się o niego i kochali go. Jako wrocławianin i urzędujący prezydent - chciałem serdecznie za to podziękować - mówił przejęty Jacek Sutryk. 

W gronie nagrodzonych znaleźli się między innymi prof. Jan Sobczyk - późniejszy rektor Uniwersytetu Wrocławskiego, Waldemar Fydrych - twórca Pomarańczowej Alternatywy, Krzysztof Grzelczyk w latach 2005-07 wojewoda dolnośląski a potem ambasador RP m.in. w Londynie czy późniejsi dziennikarze Mirosław Spychalski, Krzysztof Turkowski lub Jolanta Piątek, którzy szefowali lub szefują dolnośląskim lub ogólnopolskim mediom.

Pełna lista nagrodzonych

1. Marek Adamkiewicz, Srebrna Odznaka Honorowa Wrocławia
2. Alicja Badowska, Brązowa Odznaka Honorowa Wrocławia
3. Andrzej Baworowski, Brązowa Odznaka Honorowa Wrocławia
4. Krzysztof Bąkowski, Srebrna Odznaka Honorowa Wrocławia
5. Jarosław Broda, Złota Odznaka Honorowa Wrocławia
6. Rafał Bubnicki, Brązowa Odznaka Honorowa Wrocławia
7. Anna Hawańczak (Bujwid), Brązowa Odznaka Honorowa Wrocławia
8. Jolanta Bujwid, Brązowa Odznaka Honorowa Wrocławia
9. Cezary Buśko, Brązowa Odznaka Honorowa Wrocławia
10. Wiesław Cupała, Srebrna Odznaka Honorowa Wrocławia
11. Prof. Rafał Eysymontt, Srebrna Odznaka Honorowa Wrocławia
12. Jerzy Filak, Złota Odznaka Honorowa Wrocławia
13. Waldemar Fydrych, Brązowa Odznaka Honorowa Wrocławia
14. Michał Gabryel, Brązowa Odznaka Honorowa Wrocławia
15. Aleksander Gleichgewicht, Złota Odznaka Honorowa Wrocławia
16. Helena Gleichgewicht, Srebrna Odznaka Honorowa Wrocławia
17. Krzysztof Grzelczyk, Złota Odznaka Honorowa Wrocławia
18. Zbigniew Hajłasz, Brązowa Odznaka Honorowa Wrocławia
19. Mirosław Jasiński, Srebrna Odznaka Honorowa Wrocławia
20. Paweł Kasprzak, Brązowa Odznaka Honorowa Wrocławia
21. Wiesław Kęcik, Srebrna Odznaka Honorowa Wrocławia
22. Andrzej Kiełczewski, Brązowa Odznaka Honorowa Wrocławia
23. Jarosław Klimek, Brązowa Odznaka Honorowa Wrocławia
24. Jacek Leśków, Brązowa Odznak-a Honorowa Wrocławia
25. Adam Lipiński, Srebrna Odznaka Honorowa Wrocławia
26. Sławomir Najnigier, Złota Odznaka Honorowa Wrocławia
27. Renata Otolińska, Złota Odznaka Honorowa Wrocławia
28. Beata Pałka, Srebrna Odznaka Honorowa Wrocławia
29. Zenon Pałka, Złota Odznaka Honorowa Wrocławia
30. Jolanta Piątek, Brązowa Odznaka Honorowa Wrocławia
31. Jan Sobczyk, Złota Odznaka Honorowa Wrocławia
32. Halina Spasowska, Brązowa Odznaka Honorowa Wrocławia
33. Mirosław Spychalski, Złota Odznaka Honorowa Wrocławia
34. Danuta Stołecka, Złota Odznaka Honorowa Wrocławia
35. Danuta Szczepańska, Srebrna Odznaka Honorowa Wrocławia
36. Iwona Timingeriu, Brązowa Odznaka Honorowa Wrocławia
37. Joanna Turkowska, Srebrna Odznaka Honorowa Wrocławia
38. Krzysztof Turkowski, Złota Odznaka Honorowa Wrocławia
39. Halina Wojnarska, Brązowa Odznaka Honorowa Wrocławia
40. Prof. Marek Zybura, Brązowa Odznaka Honorowa Wrocławia

autor: Tomasz Sikora

zdjęcie: Maciej Kulczyński