Zmiany w rasistowskim nazewnictwie. Efekt protestów po śmierci George'a Floyda

W ciągu ostatnich miesięcy w związku z ruchem Black Lives Matter ponownie zaczęto dyskutować na temat nierówności społecznych spowodowanych innym kolorem skóry. Wiele firm zostało zmuszonych do ponownej oceny swoich praktyk. Działania takie jak zmiana struktury zatrudnienia czy kierownictwa nie są zawsze widoczne "na zewnątrz". W związku z tym, część przedsiębiorstw i instytucji postanowiła zmienić używane przez nich dotychczas nazewnictwo. Jednak co tak naprawdę za tym stoi?

Zobacz też: Protesty Black Lives Matter przed ambasadą USA w Warszawie

Instytucje rządowe i prywatne przedsiębiorstwa – kto zmienia dotychczasowe nazewnictwo?

Misję rebrandingu podjął szwajcarski koncern Nestlé. Zostaną zmienione nazwy słodyczy. Malinowe cukierki do żucia Red Skin nawiązują do obraźliwego określenia rdzennej ludności Ameryki Północnej, a galaretki w czekoladzie Chicos kojarzą się ze stereotypowym Latynosem. Podobnie zmianę nazwy czekają słodkości Beso de Negra, dostępne w Kolumbii, których można przetłumaczyć jako "pocałunek od czarnej kobiety". Podobne kroki podjęły inne wielkie koncerny żywnościowe m.in. PepsiCo, Inc. oraz Mars Inc.

NASA, czyli agencja rządu Stanów Zjednoczonych odpowiedzialna za narodowy program lotów kosmicznych, również podąża za ogólnym trendem zmieniania nazw, które mogą zostać uznane za rasistowskie i obraźliwe. Od teraz nie będzie już można używać takich nazw jak Mgławica Eskimosa czy Galaktyka Bliźniąt Syjamskich. NASA będzie się zwracać do nich, używając ich oficjalnych nazw – odpowiednio NGC 2392 oraz NGC 4567 i NGC 4568. – Nauka jest dla wszystkich – powiedział Thomas Zurbuchen, zastępca administratora w Naukowym Dyrektoriacie Misyjnym NASA [1].

Rasistowska nazwa drużyny sportowej?

Określenie "red skins" pojawia się nie tylko w kontekście słodyczy. Z kłopotliwym nazewnictwem zmaga się także drużyna futbolu amerykańskiego Washington Redskins. Drużyna o blisko stuletniej historii należy do najbardziej prestiżowej ligi NFL, jest utytułowana i rozpoznawalna w całych Stanach Zjednoczonych. Wiele osób kojarzy zespół z powodu ich emblematu przedstawiającego Indianina.

Zmiana nazw drużyn sportowych nie jest niczym szczególnym. W historii zdarzało się to już wiele razy, a powodem często była zmiana sponsora tytularnego. Jednak jest to jeden z pierwszych przypadków, w których rozpoznawalna drużyna rezygnuje ze starej nazwy, aby nie można było jej zarzucić braku poprawności politycznej.

Przypomnijmy, że dla Amerykanów futbol amerykański jest sportem narodowym, a coroczny finał rozgrywek ligi NFL jest traktowany jak święto ogólnopaństwowe. Taka zmiana - chociażby miała być tylko gestem - jest poważna. Obecnie drużyna nazywa się "The Washington Football Team" i poszukuje nowej nazwy. Oprócz tego, prawdopodobnie zespół zyska nowych sponsorów, a do tego czasu korzysta z darmowej reklamy.  

Sos cygański już niedostępny w Niemczech

Europejskie marki zaczęły podążać w ślad za tym, co się dzieje głównie w Ameryce. Knorr, należący do brytyjsko-holenderskiego koncernu Unilever, zmienia nazwę jednego ze swoich sosów dostępnych w Niemczech. Od teraz nie kupimy już sosu cygańskiego, a sos węgierski paprykowy. Nie ma wątpliwości co do tego, że sos z pomidorami, węgierską papryką i cebulą nie ma zbyt wiele wspólnego z romską kuchnią.

Centralna Rada Niemieckich Sinti i Romów wyraża zadowolenie ze zmiany nazwy, jednak wolałaby, aby firma skupiła się na realnych działaniach ograniczających rasizm. Wątpliwości Rady nie są bezpodstawne. Już siedem lat temu pojawiały się głosy Romów o zmianę nazwy sosu, jednak zrealizowano ten postulat dopiero teraz.

Zobacz też: Wszystko, co musisz wiedzieć, zanim pójdziesz na manifestację 

Zmiany w Polsce

Echa działań na Zachodzie znajdują odzwierciedlenie także w Polsce, chociaż w trochę innym wydaniu. Pewna dyskusja rozgorzała przy okazji odpowiedzi na pytanie zadane Radzie Języka Polskiego o negatywny wydźwięk słowa "Murzyn". Odpowiedź przygotował dr hab. Marek Łaziński, prof. UW., a do czasu zatwierdzenia jej przez posiedzenie plenarne RJP nie jest to oficjalne stanowisko Rady.

Prof. Łaziński podkreśla, że kiedyś słowo "Murzyn" i jego żeński odpowiednik "Murzynka" były neutralne światopoglądowo, jednak wraz z upływem czasu doszło do ich stopniowej pejoratywizacji, w związku z czym obecnie są kojarzone tylko negatywnie. Profesor wymienia kilka zjawisk, z powodu których powinniśmy przestać używać tych słów.

Pierwszą przyczyną jest ogólnoświatowy trend, w którym zmienia się nazwy do tej pory kojarzone z epoką niewolnictwa i zastępuje się je ich nowocześniejszymi odpowiednikami. Kolejnym powodem jest obraźliwa frazeologia, która obrosła to słowo, a występuje tylko w języku polskim. Używane przez nas "sto lat za Murzynami", oznaczające stan głębokiego zacofania, w języku czeskim jest zastąpione przez "sto lat za małpami".

Co najważniejsze, słowo "Murzyn" jest używane bezpodstawnie. Zamiast dostarczyć ważne informacje o opisywanym człowieku, jak np. jego narodowość czy pochodzenie geograficzne, informuje tylko o kolorze skóry. Jednocześnie prof. Łaziński wskazuje, że większość osób w rozmowach prywatnych dalej będzie używać tego słowa w przekonaniu, że jest ono neutralne. Może jednak ta opinia sprawi, że rasistowskie i nieodpowiednie określenia zostaną wyeliminowane z publicznego dyskursu. 

Niewątpliwie właśnie jesteśmy świadkami pewnych przemian społecznych. Czas pokaże, czy zmiana nazewnictwa doprowadzi do trwałych zmian. Na razie można zastanowić się nad tym, dlaczego dopiero teraz pewne określenia zostały uznane za nieodpowiednie. Miejmy nadzieję, że nie jest to podyktowane tylko chęcią wpisania się w ogólnoświatowe trendy i możliwością darmowej reklamy.  

Monika Nowak 

fot. Andrea Piacquadio z pexels.com 

Źródła: nasa.gov; wirtualnemedia.pl; bezprawnik.pl; rjp.pan.pl

[1] https://www.nasa.gov/feature/nasa-to-reexamine-nicknames-for-cosmic-objects